Prawo do zachowku jest prawem osób najbliższych spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy (małżonek, zstępni, rodzice), do żądania od spadkobiercy lub spadkobierców testamentowych zapłaty świadczenia w określonej wysokości.
Uprawnionym do żądania zachowku może być też sam spadkobierca powołany do dziedziczenia w testamencie, jeśli przypadający mu na mocy testamentu udział jest niższy ten, który przypadałby mu na mocy ustawy.
Wysokość zachowku wynosi z zasady ½ udziału spadkowego, który przypadałby przy dziedziczeniu ustawowym.
Udział ten może wynieść 2/3 wartości udziału spadkowego jeśli uprawniony do zachowku jest
– trwale niezdolny do pracy albo
– małoletni.
Nie wszystkie jednak ww. osoby będą uprawnione do otrzymania zachowku.
Nie otrzymają zachowku osoby:
– wydziedziczone w testamencie
– uznane przez sąd za niegodne dziedziczenia
– które odrzuciły spadek
– które zrzekły się spadku
Wydziedziczenie
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku, jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Niegodność dziedziczenia
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
1) dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
2) podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
3) umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego;
4) uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;
5) uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka.
Odrzucenie spadku
W ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania, może złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Brak takiego oświadczenia w powyżej wskazanym terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Zrzeczenie się spadku
Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Zrzeczenie się dziedziczenia może być ograniczone do zrzeczenia się tylko prawa do zachowku w całości lub w części.
O zachowek należy wystąpić do sądu właściwego ze względu na ostatnie miejsce stałego pobytu spadkodawcy. Pozwanym jest spadkobierca, który nabył prawo do spadku z testamentu.
Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu przez sąd.